برنامه‌ریزی توسعه گردشگری در ایران: ویژگی‌ها و نقش برنامه‌ریزان توسعه گردشگری در کشورهای اسلامی

این مقاله بر روی توسعه صنعت گردشگری در کشورهای اسلامی ‌و بویژه جمهوری اسلامی ‌ایران تمرکز کرده است. صنعت گردشگری در تمام کشورهای جهان و از جمله کشورهای اسلامی ‌به عنوان یکی از بخش‌های مهم اقتصادی شناخته شده است و تمام دولتها سعی دارند تا سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها به گونه‌ای باشد که بتوانند از ظرفیت‌ها و منابع کشور خود در جهت جذب گردشگران بهره ببرند و از این طریق ضمن کسب منافع اقتصادی قابل توجه، با مردم جهان ارتباط بر قرار کرده و فرهنگ و اجتماع خود را به آنها معرفی کنند. از طرفی توسعه صنعت گردشگری توام است با مواردی از اثرات منفی اجتماعی- فرهنگی که بسته به حساسیت‌ها و تفکرات سیاستگذاران کلان هر کشور لازم است تا این اثرات شناسایی شود و با تصمیم‌گیری‌های اصولی این اثرات حذف و یا به کمترین اندازه رسانده شود. در این بین کشورهای اسلامی ‌ویژگی‌ها و شرایط خاصی دارند و کشور جمهوری اسلامی ‌ایران از نظر نوع نگرش سیاستگذاران و تصمصم‌گیران کلان یک مورد منحصربفرد تلقی می‌گردد. ایران با وجود ظرفیت‌های مناسب و گسترده جذب گردشگر خارجی با محدودیت‌ها و موانع مذهبی-سیاسی منحصربفردی مواجه است که بشدت بر روی انتخاب مقصد توسط گردشگران بالقوه تاثیر می‌گذارد. این واقعیت لزوم برنامه‌ریزی خاص و بومی ‌سازی توسعه‌ این صنعت را در جمهوری اسلامی ‌ایران بشدت نمایان می‌سازد. به هر حال این موضوع در ارتباط با توسعه گردشگری داخلی متفاوت بوده و گردشگران داخلی با توجه به یکنواختی مقررات و قوانین اسلامی ‌در سراسر کشور با چنین محدودیت‌هایی مواجه نیستند. وجود شرایط خاص و منحصربفرد توسعه گردشگری در ایران، برنامه‌ریزان توسعه گردشگری را با چالشی ویژه و حساس مواجه کرده است. آنها برای برنامه‌ریزی جهت بهره گیری از ظرفیت‌ها و منابع مهم و مناسب توسعه گردشگری کشور باید تمام جنبه‌های تاثیر گذار اجتماعی- فرهنگی و مذهبی-سیاسی کشور را مورد توجه قرار دهند و برنامه‌هایی را بر این اساس و با رعایت کامل دیدگاه‌های گوناگون افراد ذی نفوذ و تاثیرگذار تدوین و ارائه نمایند. در این ارتباط تلاش‌هایی در سال‌های گذشته صورت گرفته است که می‌توان به طراحی ساحل‌های تک جنسیتی در شمال کشور برای استفاده گردشگران نام برد. به هر حال این گونه طرح‌ها عمدتاً مورد استفاده گردشگران داخلی قرار گرفته است. بدیهی است که در صورت جذب گردشگران مسلمان از کشورهای همسایه و منطقه‌این گونه طرح‌ها می‌توانند مورد بهره‌برداری این گردشگران نیز قرار گیرند.